Wiadomości o Muzeum Prowincjalnym

Muzeum Warszawskiej Prowincji Zakonu Braci Mniejszych Kapucynów zostało erygowane 14 lipca 1993 r. przez Ministra Prowincjalnego, br. Kazimierza Synowczyka, jako część Centrum Franciszkańsko-Kapucyńskiego „Honoratianum” (obecna nazwa: Centrum Duchowości „Honoratianum”) w Zakroczymiu. Organizatorem i pierwszym kustoszem Muzeum był z upoważnienia Prowincjała br. Stefan Senk, wspierany przez br. Janusza Kaźmierczaka, pierwszego dyrektora „Honoratianum”. Br. Stefan zwoził zabytki ruchome i pamiątki po braciach przekazywane przez gwardianów naszych klasztorów. Muzeum rozpoczęło swą działalność 19 lipca 1994 r., w czasie Kapituły Prowincjalnej, gdy zostało poświęcone i otwarte przez Ministra Generalnego Zakonu, br. Johna Corriveau. W listopadzie 2003 r. Muzeum zostało ponownie otwarte w nowej ekspozycji, która ciągle jest doskonalona.

Cel Muzeum jest podwójny. Ma ono po pierwsze służyć formacji samych braci Prowincji Warszawskiej, ponieważ tożsamość współczesnych kapucynów wyrasta z tradycji wielu pokoleń braci, którzy nas poprzedzili na drodze naśladowania św. Franciszka. Dlatego Muzeum ukazuje główne wymiary życia kapucyńskiego – modlitwę, pracę, (duszpasterską i ręczną), oraz rekreację braci. Drugim zadaniem Muzeum jest dzielenie się naszym dziedzictwem z ludźmi spoza Zakonu, by mogli zobaczyć, co wnieśli i wnoszą nasi bracia do życia Kościoła i do kultury polskiej, dzieląc radości i cierpienia Ojczyzny. Eksponaty Muzeum mogą zatem służyć ewangelizacji, katechezie, badaniom naukowym i rozwojowi kultury chrześcijańskiej.

W sali I znajduje się ekspozycja poświęcona historii Prowincji Polskiej i Prowincji Warszawskiej Kapucynów. Można tam zobaczyć m.in. akwarele przestawiające dawne klasztory kapucyńskie zbudowane na kresach I Rzeczpospolitej (obecna Ukraina) i tablice z I poł. XIX w. z listą zmarłych braci oraz z listą fundatorów i dobrodziejów, poczynając od króla Jana III Sobieskiego, który sprowadził kapucynów do Polski w 1681 r. Obrazy: „Polska zniewolona klęczy przed Chrystusem” (wykonany przed powstaniem styczniowym) i „Spowiedź przed bitwą” oraz tablica z krzyża, który stał przy grobie o. Maksyma Tarejwy, kapelana powstańców styczniowych, powieszonego przez Rosjan w Koninie w 1864 r., ukazują duchowy wkład kapucynów w walkę o wolność Ojczyzny w XIX wieku.
Dużo miejsca zajmują pamiątki po braciach Prowincji – od l. 20-ch XX w. do czasów współczesnych. Szczególnie cenne są pamiątki po o. Ryszardzie Grabskim, który przeżył prawie 15 lat w łagrach sowieckich: miniaturowa patena i kielich, ręcznie przepisany mszalik i ewangeliarz, których używał do potajemnego odprawiania Mszy św. w łagrze w Kazachstanie, w 1954 r. Wśród paramentów liturgicznych znajduje się walizka przedwojennego kapelana wojskowego, używana przez jednego z braci klasztoru w Lubartowie, który był kapelanem Armii Krajowej. W walizce umieszczony jest ołtarz polowy z tzw. portatylem, w którym są umieszczone relikwie męczenników. Portatyl poświęcił sufragan lubelski bp Władysław Goral, który zginął w 1945 r. w hitlerowskim obozie w Sachsenhausen, jeden ze 108 Błogosławionych męczenników II wojny światowej, beatyfikowanych przez Jana Pawła II 13 czerwca 1999 r. w Warszawie.

W środku sali znajduje się duży XIX-wieczny psałterz do wspólnego odmawiania brewiarza. Modlitwę braci przedstawia kopia obrazu francuskiego malarza François-Mariusa Graneta (zm. 1849) „Chór kościoła kapucynów w Rzymie”. Dalej urządzana jest cela kapucyńska, w której można zobaczyć m. in. typową drewnianą kołatkę do rannego budzenia, dzwonek używany do dzwonienia na wspólne modlitwy i habit o. Benignusa Sosnowskiego, założyciela Ośrodka Apostolstwa Trzeźwości w Zakroczymiu. Obok umieszczone są narzędzia pracy braci i przedmioty związane z rekreacją kapucyńską. Z drugiej strony sali można obejrzeć pamiątki po bł. Honoracie Koźmińskim – relikwie habitu, błogosławieństwa jubileuszowe, w tym jedno podpisane własnoręcznie przez św. Piusa X, obrazy z celi o. Honorata, ornat oraz obrazy i oleodruki z jego czasów.

W środku sali II stoi najcenniejszy dla historyków sztuki zabytek Muzeum – Castrum Doloris (zespół rzeźb drewnianych ustawianych w kościele w czasie uroczystości żałobnych) księcia Pawła Karola Sanguszki, marszałka wielkiego litewskiego, zmarłego w 1750 r. Był on fundatorem naszego kościoła w Lublinie i w Lubartowie. Nasze Castrum Doloris obejmuje 4 figury – personifikacje żalu Korony Polskiej i Wielkiego Księstwa Litewskiego (warto zwrócić uwagę na duże krzyże na koronie i mitrze – znak władzy Chrystusa nad ziemskimi władcami) oraz 2 personifikacje cnót, podstawy pod trumnę z figurkami łabędzi, 4 putta, podstawy pod rzeźby i świeczniki. Ponadto w tej sali eksponowane są obrazy i rzeźby przedstawiające Trójcę Świętą, Chrystusa, Maryję i świętych, oraz przykłady kapucyńskiej sztuki kościelnej – surowe, drewniane krzyże, świeczniki, pulpity pod mszał, putta, itd. Są też inne paramenty kościelne takie, jak: relikwiarze, krzyże, ornaty, kanony mszalne i umbrakula.
W tej sali mieści się też niewielki dział misyjny obejmujący głównie pamiątki z Ameryki Środkowej – religijne (m.in. kolorowe stuły kapłańskie, dyplomy z podziękowaniami dla polskich kapucynów, sandały misjonarza wykonane z samochodowych opon) i świeckie (np. maczety, chusta i torba indiańska) oraz pamiątki z Gabonu, Ziemi Świętej i innych krajów pozaeuropejskich.